Pages

Sabtu, 02 Februari 2013

Miara Budaya Sunda



Sora manuk cingciricit waas kadenge ka sabudeur langit di wewengkon Cibodas. Langit biru beresih digambaran ku mega nu tingarenclo mantak resep ningalina. Aya nu jiga cucuk lauk, aya nu jiga jangjang manuk, jeung sajabana. Di imah Maman, sora lagu pop Sunda nu dinyanyikeun ku Darso samar-samar kakuping kaluar.
            Dina ranjang hareupeun imahna, Maman gogoleran bari ci kopi panas ngebul gigireunana.
“ Man, keur naon ilaing?” Mang Mahad nyampeurkeun bari langsung gek diuk di gigireun Maman.
“ Jeh, mang. Biasa lah kieu we...!” Maman tuluy hudang .
 “ Naha aya di lembur geuning, Man?” Maman teh ayeuna keur kuliah di Universitas nu aya di Bandung, anjeuna semester hiji keneh.
“ Muhun Mang, nuju pere semester...”
“ Ilaing mah budak ngora ge geuning resep lagu Darso euy...!”
“ Haha...naha kitu mang?”
“ Teu gengsi geuning ilaing mah...”
“ Naha kudu gengsi mang? Pan iyeu teh salah sahiji kabudayaan Sunda mang...”
“ Haha.. alus euy ilaing mah...”
Sajeroning pere gawena di imah ngan ukur luntang-lantung. Paling oge nungguan warung indungna, sakapeung amun sore Maman sok indit ngurek jeung babaturanna.
***
            Hiji poe Maman keur ulin di sawah. Hiliwir angin tiis nyelesep ka jero kulit. Maman diuk dina batu gede nu ngajugrug di sisi sawah. Jukut muta nu titadi dicekelan, ayeuna kalahka digegelan ku Maman. Pikiran Maman ngalayang teu puguh kamana wae.
“ Ayeuna mah jigana teh barudak ngora meni garengsi kana kabudayaan Sunda teh. Padahal mah lamun barudak ngora teu raresepeun, saha nu rek miarana? Da sepuh mah iraha-iraha ge pasti maraot...  terus deuih maenya urang Sunda nu hayang bener-bener diajar sejarah jeung kabudayaan Sunda kudu jauh-jauh indit ka Belanda. Kacida pisan...” Maman ngagereneng na hatena.
            Basa Maman keur ngagereneng wae kitu, ti tukang aya nu nepak tak-takna. Maman ngarongheap, tuluy ngalieuk. Gek jelema nu nepak Maman tadi teh diuk gigireun Maman.
“ Man, geuning aya di lembur? Kumaha damang?” sor jelema nu tadi teh nyodorkeun leungeuna ka Maman. Maman oge tuluy nyodorkeun leungeuna ka jelema nu tadi.
“ Yeh, Yandi... alhamdulillah sehat. Kumaha sawalerna? Puguh ge nuju libur semester iyeu teh. Yandi tos libur semester oge?”
“ Alhamdulillah Yandi ge sae. Yandi mah tos saminggu perena ge...hahha” Yandi teh nyaeta sobat Maman keur di Aliyyah. Yandi mah kuliahna di kampus nu aya di Dayeuh Ngora. Kabeneran Yandi kuliahna di jurusan Bahasa jeung Sastra Sunda.
“ Kumaha kuliah teh, Yan?” tanya Maman.
“ Teu rame ah Man. Mahasiswana ge ngan sakedikan jurusan Yandi mah...”
“ Euleuh naha geuning?”
“ Nya kirang seueur nu minatna we jigana mah Man...”
“ Muhun nya barudak ayeuna mah kirang minatna ka budaya sunda teh...”
“ Tapi siah Man. Anu mantak Yandi kagum mah di kelas Yandi aya bulean...” Yandi katingali rada gumbira basa keur ngawartoskeun iyeu carita.
“ Bule? Diajar sastra Sunda?”
“ Muhun. Namina teh Alline Symondhath. Anjeuna teh urang Swedia, Man...”
“ Geuning aya bule nu hoyong lebet sastra sunda nya? Pikaseurieun, urang sundana ge jarang nu hoyongeun....”
“ Enya, mantakan Yandi ge basa barang lebet ni asa aneh teh...”
“ Atuh kenalkeun Maman ka bule eta. Resep jigana ngawangkong bahasa sunda sareng bule... hahaha”
Maman jeung Yandi terus nyaritakeun pangalaman masing-masing salila jadi mahasiswa anyar di panyabaan. Panon poe beuki lila beuki ngarayap naek. Batu nu dijadikeun pangdiukan ge ayeuna geus karasa panasna.
***
            Isukna Maman jeung Yandi geus badami arek nyaba ka Dayeuh Ngora. Duanana ngarasa bosen nyirekem wae di imahna. Bari sakalian Yandi arek ngajak Maman ka tempat inekosna. Barang bray panon poe, sora kelakson motor Yandi geus disada di buruan imah Maman.
“ Tanghian Yan...! Sok kadieu mumuluk heula... ” mamahna Maman ngagorowok ti jero warung.
“ Mangga mah. Maman tos siap mah?”
“ Atos....! Maan enggal yeu Yandi tos ngantosan...”
“ Muhun mah...” sora Maman ngagorowok kadangu ka luar. Teu lila ti eta Maman bijil. Dangdanana tos singkil, calana levis bari jeung di jeket hideung, kantong hideung garis-garis di soren ku Maman. Topi anu sok dipake Maman unggal rek incah tara leupas tina mastakana. Cle, Maman langsung naek kana motor Yandi. Ti lembur Maman ka Dayeuh Ngora teh aya kana dua jamna. Isuk keneh kitu mah biasana can loba motor atawa mobil. Jadi Yandi nyerebung we mawa motor di jalan. Basa geus nepi ka kampus Yandi di Dayeuh Ngora, motor Yandi tuluy mengkol ka jalan anu rada leutik tukangeun kampus. Teu jauh tidinya motor Yandi tuluy eureun di salah sahiji imah anu rada agreng.
“ Iyeu kos-kosana teh Yan?”
“ Enya, hayu...” Maman tuluy nuturkeun Yandi.
“ Ckckck...mewah geuning nya kosan Yandi mah...”
“ Ah, henteu oge Man... Naha nu Maman kumaha kitu kosana?”
“ Nu Maman mah ngan saguriwek kamarna ge Yan... haha”
“ Engke urang ameng ka museum Dayeuh Ngora nya...!” ajak Yandi.
“ Hayu... hayu...” Maman langsung giat, komo diajak jalan-jalan mah.
            Kaberangnakeun Yandi jeung Maman indit ka Museum Dayeuh Ngora. Tempatna teu pati jauh ti kosan Yandi. Ti hareupna ge wangunan museum geus nuduhkeun yen eta wangunan teh geus aya ti baheula keneh. Tulisan di panto gerbangna nyaeta ‘Wilujeng Sumping di Museum Dayeuh Ngora’, handapeun eta tulisan ngajejer aksara Sunda nu hartina ‘Napak Tilas Karuhun Dayeuh Ngora’. Karcis asupna ngan Rp.4000,-. Maman tuluy kurulang-kuriling bari luak-lieuk kaditu-kadieu. Yandi mah tos sering asup ka  eta museum teh. Amun praktek oge biasana Yandi mah sok di museum atawa di luarna. Salain diajar sastra Yandi ge sok diajar kasenian Sunda.
“ Yan, iyeu kacapi nu iraha? Wanguna ni antik kieu? “
“ Tuh tingali, iyeu teh kacapi taun 1624. Cenah mah nu miboga iyeu kacapi baheula teh nyaeta bupati Dayeuh Ngora anu mimiti Man...”
“ Ari iyeu teh kujang Yan? Ih Maman mah da nembe ningali kujang nu asli, sasarina mah sok tina gambar we...”
Basa Yandi keur nerang-nerangkeun sagala anu ditanyakeun ku Maman. Yandi tuluy indit, nyampeurkeun salah sahiji pengunjung di eta museum. Jigana nu diajak ngawadul ku Yandi teh bule. Tapi Yandi ni jiga nu akrab jeung eta bule. Teu lila ti eta Yandi balik deui nyampeurkeun Maman bari ngajak eta bule anu diajak ngawadulna.
“ Man, nepangkeun iyeu Alline. Anu ku Yandi dicarioskeun basa eta geuning...”
Si bule eta  tuluy nyodorkeun leungeuna. Maman oge tuluy nyodorkeun leungena ka eta bule.
“ Hai...whaste abhdi Alline...” Maman cengar-cengir ngadenge logat eta bule anu ngomong Sunda.
“ Nepangkeun abdi Maman...” tembal Maman.
Your name is funny...haha eta bule teh kalah iirihilan nguping Maman nyebutkeun ngarana. Maman jeung Yandi oge kalah cingalengir wae hayoh. Maman, Yandi, jeung Alline tuluy kukurilingan di eta museum. Sanggeus cape kukurilingan tuluy maranehna jarajan baso jeung rujak kalapa.
Alline, can you speak Sundanese?” ti mimiti Maman panasaran ngajak ngawadul eta bule.
Yeah, but little... I’m not speak Sundanese good but I understand about languange of Sundanese...
But, are you speak Indonesian good?”
“ I can’t....”
Nya kumaha iyeu bule diajar bahasa Sundana? Pami Bahasa Indonesia ge nyariosna can pati lancar mah. Kereteg Maman na hatena.
“ Alline, basa abdi ngadangu carita ti Yandi yen di kelasna aya bule, abdi langsung panasaran. Ku naon atuh hoyong lebet Bahasa jeung Sastra Sunda sagala?” Maman norolang ngawadulna. Alline kalahka olohok ngadangu omongan Maman.
“ Ooooww... don’t speak fastly... okay?”
“ Hahaha.... sorry.. sorry... why you interest to study in major of Sundanese?”
“ Hmmh... I will tell you about it...
Alline tuluy ngebebenahkeun pangdiukanana. Tuluy weh anjeuna nyaritakeun pangalamana pangna bisa resep jeung asup ka jurusan Bahasa jeung Sastra Sunda.
            Jadi, caritana teh baheula basa Alline masih keneh sakola di SMP mun di urang mah. Harita teh di salah sahiji kota di Swedia ngarana Stockholm, nyaeta Ibukota nagara Swedia ngayakeun acara “Universal Culture and Art Day” nyaeta hari seni jeung budaya internasional. Sakolaan Alline oge jadi salah sahiji peserta di eta acara. Alline jeung babaturana nampilkeun drama komedi. Pesertana ngabayak, nu lalajona oge padedet-dedet. Teu lila basa Alline jeung babaturana karek beres tampil. Si pembawa acara langsung nyebutkeun deui aran peserta jeung kasenian anu rek ditampilkeunana.
Oke, give applause....!! For next perfome by Indonesian art....”
            Di Swedia teh aya salah sahiji komunitas urang Indonesia anu nuju kuliah di Universitas nu aya di Swedia. Pemuda-pemuda urang Indonesia eta teh kabeneran lolobana urang tatar Sunda, paling ngan aya hiji dua anu ti luar Jawa Baratna mah. Barang mimiti naek ka panggung, anu keprok ngan ukur hiji dua bari jeung sakeyengna. Sora gamelan dina kaset geus muter minuhan jero ruangan. Hiji pemuda anu bertindak salaku host di eta pertunjukan tuluy ngawitan kecap bubukana make bahasa Inggris. Pertunjukan anu kahiji nyaeta drama Sangkuriang. Nu lalajo nu lolobana bule kalahka tingpolohok teu ngarti kusabab bahasa anu digunakeuna nyaeta bahasa Sunda. Maranehna ngan ukur ningalikeun adegan-adegan anu dilakonkeun ku barudak urang Indonesia eta. Barang adegan geus nepi ka Sangkuriang anu najong parahu, bule-bule langsung carengkat bari angger olohok keneh. Tuluy eta bule teh kaleprok bari tinggorowok tarik pisan. Karek manggih meureun aya budak ngora di Indonesia anu  bisa najong parahu nepi ka sajauh kitu. Tuluy eta drama teh disusul ku pertunjukan kuda singa anu ditabeuhan ku rampak kendang. Para penonton beuki tarik keprokna. Alline nu lalajo di belah pojok teu ngiceup-ngiceup ningali kaliheian pemuda Indonesia. Pemuda anu jadi host tadi nawarkeun ka penonton anu hoyongeun naek ka kuda singa.
Oke, who is want to get up to kuda singa?”  Alline langsung curinghak bari ngacung-ngacungkeun leungeuna. Tuluy Alline ditaekeun ka kuda singa. Tatabeuhan disada deui, mimitina mah Alline peureum-peureum wae da sieuneun. Lila-lila karasa ngeunaheun. Tuluy Alline engar-engir bari gugupayan ka babaturana nu aya diharandap.
Tidinya Aline ngarasa resep ka budaya Sunda. Manehna ge sok remen nyampeur-nyampeurkeun ka komunitas urang Indonesia nu nampilkeun kasenian Sunda tadi.
That is my raeson study in majoring of Sundanese... I’m very...very interest to culture of Sundanese...”
What are you feeling while you study of Sundanese languange?”
“ Haha... very... very difficult... my tongue was hard to say anything about Sundanese...”
Sanggeus carita Alline beres, baso jeung rujak kalapa ge nyampak karosong.  Alline tuluy amitan mulang ka kosana. Maman jeung Yandi ge tuluy mulang ka kosan Yandi.          Sore-sore Maman jeung Yandi gogoleran di kamar Yandi.
“ Geuning rame oge nya si Alline teh, Yan?”
“ Nya kitu da anjeuna mah. Di kelas oge teu sombong atawa gengsian gaul jeung batur teh...”
“ Tapi pergaulana kumaha eta teh?”
“ Nya ai pergaulan mah, namina ge bule Man. Sok beda we ari jeung urang mah...”
“ Eh, Maman mah karek apal da di Swedia pernah di tampilkeun budaya Sunda.”
“ Enya Yandi ge karek apal ti Alline, basa anjeuna ditaros ku dosen, anjeuna kantos nyarioskeun pangalaman nu tadi oge.”
Lila Maman cicing teu ngawaro cariosan Yandi.
“ Yandi, kumaha mun urang oge ngayakeun acara sapertos kitu? Urang ajakan Alline sareng rerencangan Yandi nu sanes... Satuju teu?”
“ Wah... rame jigana Man. Hayu, satuju pisan. Ke Yandi ngajakan rerencangan Yandi nya...”
            Pasosore Maman jeung Yandi sumping ka kosan rerencangan Yandi nu masih araya di Dayeuh Ngora. Anu teu aya, ku Yandi di smsan. Barang dibejaan kitu Alline langsung satuju. Malah anjeuna ngusulkeun kudu aya kuda singa deui ameh anjeuna tiasa naek.
***
            Isukanana, Yandi ngajangjian ka rerencangana kumpul di Masjid Agung Dayeuh Ngora pikeun ngawadulkeun rencana eta kagiatan. Jam 8an Yandi jeung Maman angkat ka Masjid Agung Dayeuh Ngora. Di teras masjid loba oge anu keur ngarumpul, aya anu sakulawarga, barudak sakola, jeung sajabana. Nyampak aya Yogi jeung Ginanjar tos ngantosan.
“ Assalamualaikum...duh punten yeuh! Tos lami...?” Yandi tuluy nyalaman duanana, Maman ge ngiringan bari nepangkeun wastana ka rerencangan Yandi.
“ Henteu Yan.. nembe ge sumping da... !” tembal Yogi.
“ Ke nya sakedap, ngantosan Alline sareng nu sanesna...”
“ Muhun, muhun. Tenang we Yan, teu aya damel iyeuh di kosan ge da...”
            Teu lila rerencangan Yandi tingjarebul kaasup Alline. Yandi tuluy muka eta kumpulan ku sakecap dua kecap.
“ Assalamualaikum wr. wb. Rerencangan sadaya, hapunten simkuring tos ngawagel waktos rerencangan sadaya. Hatur nuhun kana partisipasi ti rerencangan sadaya. Alline, you understand?”
Yes, of course...!” tembal Alline bari unggut-unggutan.
“ Jadi, maksad simkuring, ngempelkeun rerencangan sadaya didieu teh nyaeta kangge nyarioskeun perkawis pagelaran seni anu ku simkuring kamari dicarioskeun. Simkuring sareng Maman teh gaduh maksad ngayakeun pagelaran seni Sunda supados kawula muda jaman ayeuna langkung uninga tur cinta ka budaya sorangan. Tapi simkuring meryogikeun bantosan sareng dukungan ti rerencangan sadaya. Nya bilih diantawisna aya anu kaabotan atanapi kumaha, simkuring moal maksa, mangga carioskeun wae, iyeu mah acara bebas kangge rerencangan anu kersa sareng peduli kana budaya urang we...”
Tapi katingalina sadaya rerencangan anu aya didinya satuju kana usul Maman sareng Yandi. Salajengna anu dicarioskeun ku Yandi teh nyaeta susunan kepanitiaan. Yandi dijantenkeun ketua pelaksana, Maman janten seksi acara, nu sanesna oge tos dibagi-bagi.
            Tugas anu kahiji kedah dilaksanakeun nyaeta milarian dana. Devi salaku sekretaris ngawitan ngadamel proposal kangge disebar ka dinas atanapi perusahaan-perusahaan. Salian ti eta, Yandi sareng rerencangana nyobi daragang di alun-alun, masjid agung, sareng dimana wae. Maman tos nyuhunkeun ijin ka mamahna kangge kulem di kosan Yandi rada lami.Yandi sareng rerencangana  gaduh waktos tilu minggu kangge persiapan eta acara. Heunteu gampil memang ngumpulkeun artos nu rada ageung dina waktos tilu minggu. Ayeuna ge artos nu ngumpul nembe Rp300.000,-. Sedengkeun waktosna kantun 10 dinten deui. Peserta oge nu daftar nembe aya 5 kelompok.
“ Kumaha atuh Man? Yandi mah teu yakin iyeu acara bakal kalaksana da...”
“ Wah, Yandi mah kalahka pesimis atuh? Pasti kalaksana atuh Yan...”
“ Nya tingali we ku Maman, artos can kakumpul, peserta can aya. Bade kalaksana kumaha geura...?”
“ Ari Yandi teu karunya ka rerencangan anu tos merjuangkeun iyeu acara. Atuh lami keneh 10 dinten mah. Hayu urang giatkeun deui promosi sareng milari danana . Mugia sing dilancarkeun ku Allah. Urang ngadoa we Yan...”
Yandi teu nembalan, kalahka tuluy muka jandela terus ngalamun.
***
            Acara anu bade diayakeun ku Yandi, Maman, sareng rerencangana kantun 4 dinten deui. Tapi dugi ka kiwari peserta nembe nambihan 2, dana mah lumayan tos rada ageung kakumpulna, mung nu janten kabingung ayeuna kumaha carana ngumpulkeun peserta sangkan eta acara teh rame.
            Isukanana, Devi jeung Ginanjar datang ka kosan Yandi. Nyampak aya Maman, harita Yandi mah nuju kaluar.
“ Kumaha atuh Man? Dugi ka kiwari peserta nembe aya 7 kelompok. Naha bade rame kitu, Man?” tanya Devi.
“ Nya puguh Maman ge bingung Dev, mana Maman teh karunya ka Yandi... ayeuna urang kedah kumaha atuh?”
“ Mending ayeuna urang antosan we dugi ka enjing. Sugan we enjing seueur anu daftar.” ceuk Ginanjar.
“ Terus lamun enjing teu aya keneh wae, urang kedah kumaha? Maenya moal cios mah iyeu acara...?”
 “ Nya pokoma mah urang antosan wae dugi ka enjing nya. Bissmilah we mudah-mudahan aya...”
            Ahirna, Maman, Devi, Ginanjar, Yandi, jeung nu lainna nungguan peserta, sugan we aya nu bade daftar deui. Isuk-isuk maranehna geus saringkil.  Cicing di stand pendaftaran. Nepi ka lohor can aya keneh wae nu daftar. Nepi ka asar angger nu daftar teh teu jebul-jebul. Maranehna mimiti putus asa.
“ Jadi kumaha? Nu daftar teu aya deui? Terus acarana bade dilanjutkeun wae?” ceuk Devi
“ Lamun acara dibatalkeun, hawatos kanu tos daftar. Artosna tos lebet, kemungkinan anjeuna oge tos mulai-mulai latihan pan... kumaha tah?” tembal Maman.
“ Tapi lamun acarana dilajengkeun oge, maenya pesertana ngan 7 mah... atuh sanes ge pagelaran ai kitu mah...” Yandi jiga nu semu ambek.
“ Pami saur Maman mah, mending acara tetep dilajengkeun, pami masalah peserta mah teu nanaon lah peserta sakedik ge. Nu penting acara ulah dugikeun ka teu cios...”
Nu sanesna satuju ka usul Maman.
            Isukna eta acara teh breng. Ti isuk keneh sadaya kaperluan disiap-siapkeun.  Peserta datang ti jam 7 keneh, anjeuna sariap-siap kanggo tampil. Dugi ka kiwari peserta teu nambahan, angger we 7 kelompok. Jam 8 pas acara dikawitan. Devi sareng Yogi bertindak salaku pembawa acara. Acarana biasa-biasa wae, malah nu lalajo seueur nu bubar samemeh beres. Yandi jiga nu nahan kaambek. Anjeuna cinuluk we gigireun meja nu aya di tukangeun panggung. Maman tuluy nyampeurkeun.
“ Yan, kunaon atuh? Keun wios pesertana sakedik ge. Nu penting iyeu acara kalaksana...”
“ Yandi mah asa gagal jadi ketua pelaksana teh, Man. Acarana ngan ukur kawas kieu. Kumaha urang rek ngamumule budaya sunda ai kieu carana mah..”
“ Naha ari Yandi, Da iyeu mah sanes salah Yandi. Iyeu mah memang kurangna kasadaran ti masyarakatna we. “
Yandi ngahenen, ti hareupeun panggung sora budak awewe keur ngawih pupuh. Tapi asa jiga aya nu beda tina sora eta awewe teh. Yandi jeung Maman tingcuringhak tuluy ngarelol ka hareupen panggung. Maranehna reuwas ningali Alline keur ngawih di luhureun panggung. Penonton jadi rame, kusabab kakara manggih aya bule ngawih pupuh. Sorana mah memang alus, hampir jiga sinden enyaan. Tapi eta kecap-kecapna jadi aneh diucapkeun ku bule anu ngawadul teh cararadel jeung pabaliut. Sanggeus ngawih pupuh, teu lila jarebul kuda singa. Cenah mah Alline nu ngondang eta rombongan kuda singa teh. Tuluy Alline naek ka kuda nu digotong ku 4 urang eta teh. Acarana jadi rame, Yandi mimiti bisa seuri. Nepi ka sore acara kakarek beres.
            Saberesna eta acara, Yandi jeung Maman mulang ka lemburna di Cibodas. Di perjalanan aranjeuna ngawaradul.
“ Rame pan acarana Yan?” Maman ngawadul bari heureuy.
“ Haha, rame atuh da aya bule ngawih pupuh jeung tumpak kuda singa..”
“ Untung we nya aya Alline...”
“ Tapi Yandi mah asa kumaha da, Man. Urang luar negeri ge masih keneh peduli jeung hoyong diajar budaya Sunda teh. Tapi urang pribumina mah hare-hare we geura...”
“ Enya puguh Maman ge. Kudu kumaha atuh urang?”
“ Nya urang mah kudu tetep cinta jeung miara budaya urang. Da pami teu ku urang ku saha deui? Jeung peperiheun batur nu teu cintaeun. Atuh urang mah nya kudu cinta. Da nanaon ge kudu dimimitian ku diri urang nyalira. Leres teu?”
“ Muhun Yan, satuju pisan lah ka Yandi... hahaha”
            Salila di perjalanan maranehna terus we ngawaradul ngeunaan acara anu karek beres tadi. Jaman kiwari, memang hese ngamumule budaya Sunda, kusabab geus jarang barudak ngora anu masih keneh cinta ka budaya Sunda. Komo teuing budak ngora, kolot ge ayeuna mah loba anu teu arapal kana budaya Sunda teh.
            Tah urang salaku urang Sunda kedah tiasa miara jeung cinta ka budaya Sunda. Sabab ayeuna budaya Sunda tos seueur nu leungit. Ulah nepi ka budaya urang diaku-aku ku batur. Budaya nu diaku-aku ku batur teh salah sahijina sababna nyaeta  urangna teu bisa miara nu bener. Hayu dulur, urang piara sagala titinggal karuhun urang. Sabab mun teu ku urang ku saha deui?
***

0 komentar:

Posting Komentar